God geeft en god neemt internet, al naar gelang de oorlog Elon Musk behaagt
Column
MARCIA LUYTEN
Terwijl de rijkste man op aarde zich master of the universe waant, verklaart een Griekse rockstarprofessor in Amsterdam het kapitalisme dood, en die twee hebben alles met elkaar te maken. Begin oktober verkondigde Elon Musk op Twitter dat Oekraïne en Rusland vrede konden sluiten: de Krim moest Russisch worden en er was een nieuw referendum nodig in de gebieden die Rusland annexeerde. Een paar dagen later zei de Tesla-topman in de Financial Times dat als Taipei nou gewoon een deel van zijn macht aan Beijing overdraagt, de ellende tussen China en Taiwan ook is opgelost.
Poetin en Xi Jinping waren dik tevreden met het advies op maat. Zelensky daarentegen was woest, maar weet zich ook afhankelijk van de superondernemer die hem voor 80 miljoen dollar gratis satellietinternet bezorgde - en daarmee beschikte over het lot van Oekraïne, want probeer zonder internet nog maar eens een oorlog te coördineren. Nog even en Musk is eigenaar van Twitter, waarna hij Donald Trump weer vrij baan kan geven.
Kapitaal en macht vallen steeds meer samen. De prijs daarvoor wordt betaald door de burger en door het individu. Wat de miljardair wint aan macht, verliest de democratie - en dus de burger. Het individu betaalt met zijn vrijheid. Niet alleen aan superondernemer Elon Musk, die als god internet gaf en dat deels terugnam toen Oekraïne gebied heroverde. De techmiljardairs van Facebook, Amazon en Google beheersen steeds nauwgezetter wat wij doen, zeggen, willen en kopen.
Wat we vandaag zien aan concentratie van marktmacht, zou voor Adam Smith niet meer voor kapitalisme doorgaan, zei Yanis Varoufakis vrijdag op De G10 van de Economie in de Amsterdamse Zuiderkerk. Op de markten waar deze giganten opereren, is namelijk geen concurrentie meer. Elke nieuwe concurrent wordt door Bigtech opgevreten en aan het zakenimperium toegevoegd. Wat rest, is de schijn van concurrentie en vergaande controle. Dat onze data het betaalmiddel zijn voor gratis diensten van Facebook of Google, hoort online al tot het stenen tijdperk. Al autorijdend, robotstofzuigend, online zoekend & kopend, en al helemaal pratend tegen slimme assistenten als Siri of Alexa, leren we algoritmen hoe zij ons nog beter kunnen sturen. Dienaren zijn we, nederige dienaren van de geldmachine.
De econoom en politicus die in 2015 Griekenlands roemruchte minister van Financiën was, verklaarde het kapitalisme zoals wij dat kennen daarom dood. In plaats daarvan is er Cloud Capitalism. De vraag of deze monsterlijke monopolies niet domweg schreeuwen om regulering, ontweek Varoufakis. 'Ik geloof niet in regulering.'
Terwijl juist de door hem geroemde Franklin Delano Roosevelt, Amerika's langstzittende president, die het land door de Grote Depressie en Tweede Wereldoorlog loodste, het land in 1933 redde met regulering. Hij pareerde een bankrun door de banken te sluiten. Datzelfde jaar werd de grote bankenwet aangenomen, de zogeheten Glass-Steagall Act. Die trok een brandmuur op tussen zakenbanken en spaarbanken. Een bank die geld van particulieren beheerde, mocht niet handelen in aandelen. Pas nadat Bill Clinton in 1999 het kapitaal vrij spel had gegeven door de Glass-Steagall Act af te schaffen, en negen jaar later Lehman Brothers de wereld in een financiële crisis had gestort, zag men hoe cruciaal de wetgeving onder Roosevelt was. De monsterlijke monopolies en de wanen van Elon Musk kunnen alleen nog worden bestreden door een macht die sterker is; een Europese Commissie die namens ons allemaal en in het algemeen belang het kapitalisme terugbrengt naar Adam Smith.
